Large Dams and Earthqaukes ဆည္ၾကီးမ်ားႏွင့္ ငလ်င္

ဆည္အျမင့္ ၁၅မီတာ (၅၀ ေပ) ထက္ ေက်ာ္လွ်င္ ဆည္အၾကီးစားဟု သတ္မွတ္သည္။ ထို အၾကီးစား ဆည္မ်ား တည္ေဆာက္ရာ၌ ဆည္ေအာက္ေျခ ေျမဝင္ကို ေရစိမ့္ဝင္ ျဖတ္ထြက္သည့္ႏႈန္း နည္းေအာင္ ျဖတ္ေတာက္ ပိတ္ဆို႕သည့္ ဘိလပ္ေျမသရြတ္မႈတ္အလႊာ၊
 ေရလွ်ံလာလွ်င္ လႊဲထုတ္ရန္ ေရပိုလႊဲ၊ ေရကို လိုသေလာက္ ထုတ္ယူသံုးစြဲရန္ ေရထုတ္ေပါက္၊ လွ်ပ္စစ္ထုတ္ရန္ အတြက္ ေရယူေပါက္၊ ဓါတ္အားေပး စက္ရံု အစရွိသည္တို႕ ထည့္သြင္း တည္ေဆာက္ေလ့ ရွိၾကသည္။ တမံအမ်ိဳးအစားမွာလည္း ေအာက္ခံ ေက်ာက္အမ်ိဳးအစား၊ ျမစ္ (သို႕) ေခ်ာင္း၏ ေစာက္အနက္၊ အက်ယ္၊ ဆည္ေဆာက္လွ်င္ သံုးရန္ ေက်ာက္၊ ေျမ စသည္ တည္ေဆာက္ေရးပစၥည္း ရရွိရန္ လြယ္ကူမႈတို႕ကို ထည့္သြင္းစဥ္းစား၍ ေျမဖို႕တမံ၊ ေက်ာက္ဖို႕တမ၊ံ ကြန္ကရိတမံ၊ ေျမႏွင့္ ေက်ာက္ (သို႕) ေျမ၊ ေက်ာက္၊ ကြန္ကရိတို႕ အပိုင္းလိုက္ ဖြဲ႕၍ တည္ေဆာက္ ရေသာ တမံ အစရွိသျဖင့္ ကြဲျပားသြားသည္။ အက်ဥ္းခ်ဳပ္လွ်င္ ဖို႕တမံႏွင့္ ကြန္ကရိ တမံမ်ား ျဖစ္သည္။
      တရုတ္ျပည္ အေနာက္ပိုင္း ပမာဏ ၈.၀ ရွိေသာ ဝမ္ခၽြမ္ငလ်င္ (၁၂-၅-၂၀၀၈) လႈပ္စဥ္က ဖို႕တမံႏွင့္ ကြန္ကရိတမံေပါင္း ၁၈၀၀ ေက်ာ္ႏွင့္ ေရအား လွ်ပ္စစ္စက္ရံုေပါင္း ၄၀၀ ေက်ာ္ ပ်က္စီးခဲ့သည္။ ထို႕အတူ ၂၀၁၀ ေဖေဖၚဝါရီ ၂၇ ခ်ီလီငလ်င္ (ပမာဏ ၈.၈) လႈပ္စဥ္ကလည္း ဆည္ႏွင့္ တမံအမ်ားအျပား ပ်က္သည္။ အင္အား ပမာဏ ၉.၀ ရွိေသာ ၂၀၁၁ ဂ်ပန္ငလ်င္ေၾကာင့္ ဆည္ ၇ လံုး အက္ကြဲမႈရွိျပီး ထိုအထဲမွ ဖူဂ်ီႏူးမား ေရအားလွ်ပ္စစ္ဆည္ က်ိဳးပ်က္ေၾကာင္း သိရသည္။ Sydney Morning Herald သတင္းစာအရ အိမ္ေျခ ၁၈၀၀ ခန္႕ ထိခိုက္ေၾကာင္း သိရသည္။ ၂၀၀၃ ေတာင္တြင္းၾကီး ငလ်င္တုန္းကလည္း ဘန္းကုန္းဆည္၊ ကင္ပြန္းေတာင္ဆည္မ်ား ကြဲအက္ကုန္သည္။(ပံု- ၁)။ ကံေကာင္းသည္မွာ ဆည္ထဲက ေရမ်ား စိုက္ပ်ိဳးေရ အတြက္ ထုတ္လႊတ္ထားျပီးခ်ိန္ႏွင့္ တိုက္ဆိုင္သျဖင့္ ဆည္အတြင္း ေရနည္းကာ ဆည္က်ိဳး ေရလႊမ္းျခင္းမွ သက္သာရာ ရခဲ့သည္။

ပံု-၁ ဘန္းကုန္း ေရေလွာင္တမံ (၂၀၀၃)။ ေတာင္တြင္းၾကီးငလ်င္ေၾကာင့္ ျပိဳပ်က္သြားသည့္ လိႈင္းကာ ေက်ာက္ရိုးႏွင့္ တိမ္းေစာင္းသြားသည့္ ေရထုတ္ျပြန္ေရထိန္းတံခါး။
      ထိုသို႕ ဆည္က်ိဳး၊ ဆည္အက္ကြဲသျဖင့္ အေရးေပၚ ေရလွ်ံက်၊ ေရထုတ္လႊတ္ရလွ်င္ ဆည္ေအာက္ဖက္ရွိ လူေနျမိဳ႕ရြာမ်ား ေရေဘး က်ေရာက္ကာ ဆင္းရဲရသျဖင့္ ထိုသို႕မျဖစ္ေစရန္ ဆည္ေဆာက္မည္္ ၾကံရြယ္ ကတည္းကပင္ အင္အားအျမင့္ဆံုးဟု ယူဆသည့္ ငလ်င္ Maximum Credible Earthquake (MCE) ကို ခံႏိုင္ရန္ရွိရန္ ထည့္သြင္း စဥ္းစားတြက္ခ်က္ရသည္။ MCE ကို Safety Evaluation Earthquake (SEE) ဟုလည္း သံုးႏႈန္း ေခၚၾကေသးသည္။ ဆည္ၾကီးမ်ား တည္ေဆာက္ရာတြင္ ထိုအရပ္၌ ႏွစ္ေပါင္း ၁၀၀၀၀ ၌ တစ္ၾကိမ္ ျဖစ္တတ္ေသာ ငလ်င္ၾကီးမ်ိဳး (အႏွစ္ ၁၀၀ ၌ ငလ်င္ၾကီး ျဖစ္ႏိုင္ေခ် ၁ ရာႏႈန္း) ကို ထည့္သြင္း စဥ္းစားရသည္။ ထိုမွ်ေလာက္ အင္အားၾကီးေသာ ငလ်င္ျဖစ္ရပ္ကို ခန္႕မွန္းရန္ လြယ္ကူလွသည္ေတာ့ မဟုတ္ေပ။ သို႕ လတ္တေလာ ျဖစ္ခဲ့ေသာ ဝမ္ခၽြမ္ႏွင့္ ခ်ီလီ ငလ်င္ၾကီးမ်ား၏ သင္ခန္းစာကို အနာဂါတ္၌ ေဆာက္မည့္ဆည္မ်ားအား ပံုထုတ္တြက္ခ်က္ရာ၌ အသံုးခ်ႏိုင္ပါလိမ့္မည္။
      အိုးအိမ္ အေဆာက္အဦ၊ လမ္းတံတားမ်ားႏွင့္ ဆည္တို႕၌ ျဖစ္တတ္ေသာ ဝန္အား သက္ေရာက္ပံု မတူေပ။ ပံုမွန္အားျဖင့္ အိမ္စသည္ အေဆာက္အဦမ်ားသည္ အထက္ဖက္မွက်ေသာ ဝန္အားကို ထမ္းရသည္။ တမံသည္ ေခ်ာင္းအထက္ဖက္မွ စီးလာေသာေရထုကို ထမ္းရသည္။ ေဘးတိုက္ဝန္အား ျဖစ္သည္။ ငလ်င္ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ဝန္အားသည္လည္း ေဘးတိုက္ျဖစ္သည္။ တမံက အိမ္အေဆာက္အဦ မ်ားထက္ ေဘးတိုက္ဝန္ကို ပို၍ ထမ္းႏိုင္သည္။ ထို႕ေၾကာင့္ အိုးအိမ္ အေဆာက္အဦမ်ား ငလ်င္ဒဏ္ ခံႏိုင္မႈ တြက္ခ်က္ ရာ၌ ၄၇၅ ႏွစ္လွ်င္ တစ္ၾကိမ္ ျဖစ္တတ္ေသာ ငလ်င္ (အႏွစ္ ၅၀ လွ်င္ ငလ်င္ၾကီး ျဖစ္ႏိုင္ေခ် ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္း) မ်ိဳးကို ထည့္သြင္းစဥ္းစား ၾကေသာ္လည္း ဆည္တစ္လံုးအတြက္မူ အႏွစ္ ၁၀၀၀၀ တန္း ငလ်င္မ်ိဳးကို ထည့္သြင္း တြက္ရန္ လိုအပ္သည္။
      ဆည္တစ္လံုးအတြက္ ငလ်င္သည္ အႏၱရာယ္ ပံုစံ အမ်ိဳးမ်ိဳး ျဖစ္ေစႏိုင္သည္။

• ေျမျပင္ လႈပ္ရမ္းတုန္ခါမႈေၾကာင့္ တမံကိုယ္ထည္တြင္းႏွင့္ အျခား တြဲဆက္ ကိုယ္ထည္ အေဆာက္အဦမ်ား တြန္႕လိပ္သြားႏိုင္သည္။ ေအာက္ေျခေျမဝင္ ကြဲအက္သြားႏိုင္သည္။
• ျပတ္ေရြ႕ၾကီးမ်ား အနီးရွိပါက ထိုျပတ္ေရြ႕ၾကီး လႈပ္ရွားသျဖင့္ တမံ၏ ေအာက္ေျခ ေျမဝင္၌ ရွိေနႏွင့္ေသာ အက္ေၾကာင္းငယ္မ်ားပါ လႈပ္ရွား ကြဲအက္ျပီး တမံကိုယ္ထည္ ေရြ႕လ်ား တြန္႕လိပ္ျခင္းမ်ား ျဖစ္တတ္သည္။
• ဆည္ (ေရေလွာင္ကန္) ေအာက္ဖက္ ျပတ္ေရြ႕ ေရြ႕လ်ားမႈရွိပါက ဆည္အတြင္း လိႈင္းထ လာႏိုင္သည္။ (ဆူနာမီ အေသးစား ပံုစံမ်ိဳး)
• ေက်ာက္တုံုး၊ ေက်ာက္စမ်ား ေတာင္နံရံမ်ား ျပိဳက်သျဖင့္ ေရတံခါးမ်ား၊ ေရပိုက္လိုင္းမ်ား၊ ဓါတ္အားေပးစက္ရံု စသည့္ အေဆာက္အဦမ်ား ပ်က္ေစႏိုင္သည္။
• ေက်ာက္တုံုးမ်ား။ ေတာင္ေစာင္းမ်ား ေရကန္တြင္းသို႕ အစုလိုက္အျပံဳလိုက္ ျပိဳက်သျဖင့္ ေရလိႈင္းၾကီးမ်ား ျဖစ္ေစႏိုင္သည္။
• တမံကို ထမ္းထားေသာ ေတာင္ခါးပန္းမ်ား ေရြ႕ကာ ကိုယ္ထည္ကို ထိခိုက္ေစႏိုင္သည္။
• ေျမျပင္ ေရြ႕ျခင္း၊ ေျမကၽြံနိမ့္က်ျခင္း၊ ေျမေပ်ာ္ျခင္း စသည့္ ျဖစ္စဥ္မ်ားေၾကာင့္ တမံ၏ တည္ျငိမ္မႈကို ထိခိုက္ေစႏိုင္သည္။

ထိုျဖစ္စဥ္မ်ားအထဲမွ အေရးၾကီးသည္မွာ ေျမျပင္ လႈပ္ရမ္း တုန္ခါျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ တမံကိုယ္တြင္း ဒဏ္အားမ်ား ေျပာင္းလဲျခင္း၊ ပံုပ်က္ျခင္း၊ အက္ကြဲျခင္း၊ တမံေဘးတိုက္ ေရြ႕ျခင္း၊ ေစာင္းငဲ့ျခင္း စသည့္ ျဖစ္ရပ္မ်ားကို ျဖစ္ေစႏိုင္သည္။ ေဆာက္လုပ္ေရး စဥ္းမ်ဥ္းမ်ား၌လည္း ဤအခ်က္ကို ျပဌာန္းထားေလ့ ရွိၾကသည္။

Ref:
http://www.waterpowermagazine.com/story.asp?storyCode=2057622
http://nextbigfuture.com/2011/03/hydroelectric-dam-failures-fujinuma-dam.html
http://chinadigitaltimes.net/2010/09/the-sichuan-earthquakes-lessons-for-dam-builders/
http://www.internationalrivers.org/en/china/china-other-projects/sichuan-earthquake-damages-dams
http://www.kbvp.com/photo/china-7.9-catastrophic-earthquake-infrastructure-dam-and-nuclear-power-plant-damage
http://tintlwinswe.blogspot.com မွေကာက္ႏွတ္တင္ျပသည္.........